Suluk

Suluk Gatoloco

Cariyos ing Suluk Gatoloco kawiwitan ing negara gung gemah ripah tata raharja karan Jajarginawe, wonten ratu nama Suksmawisesa gadhah putra ingkang awon sanget. Putra punika dipun paringi nama Gatoloco. Nanging danguning- dangu ibunipun gatoloco mboten kiyat gesang kaliyan pajenengane. Lajeng gatoloco katundhung, kapurih tapa gentur ing papan sepi ingkang aran Waringinsungsang. Kesahipun kairing abdi dalem asmanipun Darmagandhul. Dedeg piyadegipun Darmagandhul ugi awon sanget.

Sasampunipun mertapa salami 21 taun panyuwunanipun katampi dening Hyang Ingkang Murbawisesa. Gatoloco lajeng kasinungan wahyu baud, nyrekal mring samining jalma, tan nggegulang mring wicara langkung wasis, tan sinau nanging lebet ilmunipun, lan mumpuni dhumateng sakathahing sastra. Lajeng gatoloco nyuwun idi dhumateng ramanipun supados nglilani gatoloco ingkang badhe lelana. Nanging ing lelana, gatoloco remen sanget madat lan minum, punika dadosaken darmagandhul sedih sanget amargi menawi dipunaturi malah ndukani.

Gantos cariyos, wonten 3 kyai saking pondhok Rejasari dipun iringi 6 santri lelana badhe sowan dhateng podhok ing Cepekan. Tetiganipun Kyai wau kasinungan ilmu ingkang wiyar. Nalika panjenengane sedaya ngaso ing pinggir margi sangandhapipun wit ringin ageng, wonten tiyang ingkang alit, rekmanipun kriting, praupanipun kucem, socanipun kera, kekalih imbanipun gathuk, grananipun pesek, tutukipun alit. Tiyang wau gatoloco. Tanpa ewet, gatoloco nyumet rokok, asepipun ngeblebeki 3 kyai lan santri ingkang wonten ngriku. Lajeng 3 kyai lan santri menika sami nacat gatoloco ingkang mboten gadah trapsila lan tatakrama. Danguning-dangu Gatoloco mboten trima yen panjenengane dipuncacat kaliyan tiyang-tiyang wau, kagem nglipur manahipun, gatoloco mundhut candu lan ditedha ngantos telas. Lajeng gatoloco dados katon sabar nrima panacat tiyang-tiyang wau.

Salah satunggaling kyai, nyobi aruh-aruh lan taken asmanipun gatoloco. Nalika mangertosi asmanipun gatoloco, kyai wau gumajeng lan nerangaken menawi gatoloco punika asma ingkang awon lan saru sanget, mboten sanes aran peranganipun badan manungsa kakung. Lajeng Gatoloco nyuwun para kyai tuwin santri saking Rejasari punika sinten ingkang saget ngandharaken ing antawisipun dhalang, wayang, kelir lan lampu blencong ing pakeliran wayang punika sinten ingkang langkung sepuh. Nanging mboten wonten tiyang ingkang wangsulanipun leres. Gatoloco marahaken ingkang langkung sepuh inggih menika lampu blencong. Nanging, Gatoloco tansaya pethakilan nalika njlentrehaken pralambang blencong, kelir,wayang lan dhalang. Tigang guru saha nenem santri dangu-dangu rumaos mboten remen dhumateng pratingkahipun Gatoloco. Para kyai lan santri kalawau lajeng nilaraken Gatoloco. Mangertosi dipunjaraken kaliyan dipuntilaraken, gatoloco misuh-misuh.

Lajeng wonten tiyang kalih nama Suto kaliyan Noyo, ngaso ing sandinge gatoloco. Suto lan Noyo nyumet rokok, ingkang asepipun ngeblebeki gatoloco ingkang dadosaken gatoloco murina lan misuh-misuh. Mireng pisuhanipun gatoloco, Suto kaliyan Noyo ugi murina, lajeng sami-sami pisuh-pisuhan. Gatoloco lajeng aben elmi kaliyan kekalihipun, babagan gesang-pagesangan. Ingkang pungkasanipun, gatoloco dipuntilaraken kaliyan Suto lan Noyo.

Gantos cariyos, 3 kyai kaliyan santri 6 wau, dumugi pondok ing cepekan. Ing ngrika para tiyang wau matur kaliyan kyai Hasan Besari menawi nalika nglelana datheng pondok cepekan, kepanggih tiyang ingkang awon sanget rupanipun kaliyan pratingkahipun nanging elmunipun inggil sanget. Tiyang wau nama Gatoloco. Midanget punika, kyai Hasan duka, lajeng ngutus 3 santri supados mbekta gatoloco dateng pondok cepekan kangge aben elmi kaliyan panjenenganipun. Kyai hasan ngendika menawi panjenenganipun kawon, panjenengane bakal nyuwek tutukipun.

Pungkasan, santri ingkang dipunutus kyai hasan kalawau saged mbekta gatoloco ngadep kyai Hasan. Lajeng gatoloco kaliyan kyai hasan aben ilmu ing langgar, nanging kyai hasan kawon. Ilmunipun gatoloco jebul langkung inggil babagan gesang pagesangan kaliyan agama katimbang kyai hasan. Lajeng kyai hasan kesah nilar saking Pondhok Cepekan, sedaya kagunganipun, sedaya santri, sedaya guru tuwin sedaya kyai tamunipun saking Rejasari kapasrahaken dhateng Gatoloco. Sageta kawucal sedaya ngelmunipun.

Sesampunipun kyai hasan nilaraken pondok, gatoloco mucal para santri igkang kathah. Panjenenganipun mucal sedaya ilmu ingkang panjenenganipun gadhahi. Sasampunipun rinaos cekap, Gatoloco lajeng nilar Pondhok Cepekan, sedya ngulandara malih. Nanging piyambakipun weling dhateng para santri bilih mboten dangu malih badhe wangsul ing pondhok punika. Samangkih sasampunipun wangsul saking ngulandara, Gatoloco badhe mucal para santri malih murih sansaya tambah ngelmunipun, inggih ngelmu babagan sangkan paraning dumadi.

Wusana, Gatoloco dumugi ing ereng-erengipun Gunung Endragiri. Ing tlatah punika dedunung sawetawis begawan, resi lan wiku. Gatoloco lajeng wiwit nyebar cangkriman, nedahaken kalangkunganipun. Nalika wonten begawan, resi lan wiku ingkang nanggapi cangkrimanipun, Gatoloco lajeng ngejak bantahan ngelmu. Kanyata, para begawan, resi lan wiku wau mboten saget ngugemi sipat sabar nalika pepanggihan lan bantahan ngelmu

kaliyan Gatoloco.

Ing pucukipun Gunung Endragiri punika dedunung para wanita dhusun ingkang kiyat mertapa Ingkang gadhah ratu nama Retna Dewi Lupitwati. Piyambake Sekti mandraguna, ageng pangaribawanipun, tuwin sanget dipunsuyuti dening para prajuritipun. Para punggawanipun sedaya wanita, sedaya ugi sulistya ing rupi.

Dewi Lupitwati dedunung ing Cemarajamus, ing wewengkon Guwa Siluman ingkang kondhang wingit lan angker. Mboten wonten manungsa ingkang saget mlebet ing papan

punika menawi mboten pikantuk idi palilahipun Dewi Lupitwati. Ananging Gatoloco kanthi gampil saget mlebet ing papan punika. Dewi Lupitwati kaget sanget mangertos wonten priya ingkang awon rupi lan wujudipun saget mlebet ing papan dunungipun. Dene Gatoloco lajeng lenggah sesandhingan kaliyan Dewi Lupitwati. Patrapipun damel dukanipun sedaya punggawanipun Dewi Lupitwati. Dewi Mlenukgembuk ingkang sepisanan duka dhateng Gatoloco. Dipunsusul Dewi Dudulmendut, Dewi Rara Bawuk, Dewi Bleweh lan ingkang pungkasan Dewi Lupitwati piyambak.

Sedaya wanita ingkang sulistya ing rupi punika mbabar cangkriman ingkang kedah dipunbedhek dening Gatoloco. Lan kawusananipun, Gatoloco saget mbedhek sedaya

cangkrimanipun. Salajengipun sedaya wanita punika pasrah bongkokan dhateng Gatoloco, sedya dipundadosaken punapa kemawon dening Gatoloco.  Gatoloco dados remen sanget. Punapa malih nalika mireng ngendikanipun Dewi Lupitwati ingkang nelakaken pasrah jiwa

raga dhateng Gatoloco sasampunipun Gatoloco kasil mbedhek sedaya cangkriman ingkang dipunbabar para punggawanipun lan cangkriman ingkang dipunbabar piyambak. Anehipun,

sikep umuk lan adigang, adigung tuwin adigunanipun Gatoloco lajeng luntur. Gatoloco malih dados priya ingkang ageng pangaribawanipun. Lan ing kahanan kados makaten, Gatoloco nelakaken bilih Dewi Lupitwati lan sedaya wanita punggawanipun sampun kaanggep dados sisihanipun. Gatoloco nyuwun supados sedaya sami manut lan bekti dhumateng piyambakipun minangka tiyang kakung. Gatoloco lajeng medhar piwulang tumrap Dewi Lupitwati lan sedaya punggawaninpun ingkang sampun pasrah bongkokan dados sisihanipun Gatoloco.

Padhepokan Cemarajamus ingkang saderengipun kondhang minangka papan ingkang wingit, punapa malih tumrap para priya, sapunika sampun malik grembyang dados papan ingkang tinarbuka. Kawusananipun Padhepokan Cemarajamus ngrembaka dados papan kangge ngangsu kawruh. Sedaya sisihanipun Gatoloco, inggih Dewi Lupitwati tuwin punggawa punggawanipun rumaos remen sanget. Sedaya rumaos ayem saha tentrem.

Diposkan oleh Adnia Pravitasari